Nguyên lý khai cuộc cờ tướng tuy đơn giản nhưng tiên quyết cho những các nước cờ hay, thâm sâu. “Thắng nửa ván cờ” là chuyện trong tầm tay nếu người học cờ nghiêm túc ghi nhớ và thực hành các nguyên lý trên đây.
Khai cuộc cờ tướng tốt là đã thắng nửa ván cờ. Người mới tập chơi cờ tướng, những bài học vỡ long về khai cuộc cần nắm bắt, hiểu biết kỹ. Học từ các thế trận khai cuộc cơ bản trước rồi học đến những thế trận nâng cao. Chủ yếu là để phân biệt được các thế trận. Từ từ, người chơi sẽ nắm được những diễn biến của thế trận qua quá trình cọ xát, thi đấu và nguồn tài liệu dạy cờ thế.
Khai cuộc cờ tướng thiên biến vạn hóa. Hiện nay, các chủ đề dạy khai cuộc, các phương thức triển khai khai cuộc, các khai cuộc mới nhất có rất nhiều tài liệu. Người nghiên cứu chơi cờ tướng vừa sướng vì có sự hỗ trợ, vừa mệt vì phải chọn lọc tài liệu. Vậy nên, những nguyên tắc, ứng biến cơ bản trong cờ tướng khai cuộc là cần thiết nhất để nắm bắt trước khi bắt đầu học triển khai thế cờ.
Dưới đây là 5 nguyên tắc, ứng biến cô đọng và dễ hiểu trong khai cuộc cờ tướng:
1. Tranh giành thế chủ động
Giai đoạn khai cuộc cờ tướng, quân lực mới triển khai trên bàn cờ. Mục tiêu khai cuộc chủ yếu là tranh tiên, nghĩa là giành thế chủ động, tiền đề cho sự chiếm ưu thế và đi đến thắng lợi.
Đa số nước tiên thể hiện qua các hình thức: khống chế, đuổi bắt quân đối phương, chiếm các vị trí quan trọng, các quân có không gian thoải mái, ức chế hoạt động quân đối phương và uy hiếp quân đối phương.
Tư tưởng chiến lược khác nhau, sẽ ảnh hưởng đến sự lựa chọn các phương án khai cuộc khác nhau. Ở những giải cờ, không thiếu trường hợp sau khi khai cuộc thì trận cờ diễn biến theo xu hướng hòa cờ.
2. Khống chế quân đối phương
Bất cứ bên nào cũng không thể triển khai quân theo kế hoạch đơn phương và có sự tác động qua lại, ức chế lẫn nhau giữa các bên. Trong giai đoạn khai cuộc cờ tướng, nếu một bên nào được triển khai thuận lợi, sẽ có nhiều cơ hội tiến công, và dễ dàng ức chế đối phương, làm cho kế hoạch khai cuộc của đối phương diễn loạn. Triển khai quân cần có kế hoạch, sự phối hợp thống nhất giữa các quân. Không triển khai phiến diện. Điều quan trọng là phải có tầm nhìn chiến lược với đại cuộc trận đấu.
Trong thực chiến, ngoại trừ trình độ quá chênh lệch, ít xảy ra trường hợp một bên hoàn toàn linh động, một bên hoàn toàn ức chế. Các quân lực được triển khai linh động, hay ức chế chỉ cục bộ nên cân nhắc kỹ lưỡng mặt mạnh, yếu giữa hai bên và tìm ra phương án hiệu quả trong trận đấu.
3. Giữ sự điều hòa giữa các quân
Các quân cờ không chiến đấu đơn độc, và cần sự phối hợp giữa các quân nên việc xử lý tốt mối liên quan giữa các quân tuyến trước và tuyến sau, cánh trái và cánh phải rất quan trọng. Tuyến trước tấn công, tuyến sau phòng thủ, chi viện tuyến trước. Tuyến trước càng mạnh, đối phương chỉ có chống đỡ, tuyến sau càng an ổn. Thông thường, các quân mạnh được bố trí đến các vị trí thuận lợi có thể triển khai tấn công và phòng thủ theo tình hình ván cờ.
4. Đi quân linh động đa biến
Diễn biến ván cờ có thể trái với kế hoạch, nên cần tùy cơ ứng biến, linh động đối phó với tình huống đột biến, thận trọng tính toán các tình huống có thể xảy ra, nắm được khuynh hướng của trận đấu.
Sau khi phát hiện sai sót, lập tức thay đổi kế hoạch, có 2 cách: điều chỉnh trận thế, củng cố phòng tuyến, đề phòng đối phương sơ hở mà tấn công. Trong trường hợp không còn điều chỉnh được, triển khai đối công, tạo tình thế phức tạp, làm đối phương dễ phạm sai lầm.
Các nguyên lý khai cuộc cờ tướng nếu nắm vững có thể triển khai thành những thế trận khai cuộc chiếm nhiều ưu thế hơn. Khai cuộc mỹ mãn là bước đệm cho trung cuộc và tàn cuộc thắng lợi. Ngoài ra, 8 đúc kết ngắn gọn về khai cuộc cần ghi nhớ thêm:
4 NÊN và 4 KHÔNG NÊN trong khai cuộc cờ tướng
2. Nên hình thành một thế bố trí quân linh hoạt
3. Nên sử dụng hợp lý các nước đi Tốt và Sĩ, Tượng
4. Nên tạo ra trận hình thông thoáng
2. Không nên vội tấn công nếu quân lực chưa triển khai đủ
3. Không nên tham lợi nhỏ mà mắc bẫy đối phương
4. Không phạm tình trạng các quân cản trở nhau
Nguyên lý khai cuộc tuy đơn giản nhưng tiên quyết cho những các nước cờ hay, thâm sâu. “Thắng nửa ván cờ” là chuyện trong tầm tay nếu người học cờ nghiêm túc ghi nhớ và thực hành các nguyên lý trên đây.
